Het is nu legaal voor Zuid-Afrikanen om cannabis te kweken en te gebruiken. De volgende strijd: het legaal maken van handel. Een continent kijkt toe.
Aan de vooravond van de algemene verkiezingen van 27 mei, waarbij het heersende Afrikaans Nationaal Congres voor het eerst in dertig jaar Zuid-Afrikaanse democratie zijn meerderheid verloor, werd er een grote verandering in de drugswetten van het land doorgevoerd, die door de meesten nauwelijks werd opgemerkt.
Zuid-Afrika is het eerste Afrikaanse land dat cannabis legaal maakt.
Slechts één dag voor de historische stemming ondertekende president Cyril Ramaphosa de Cannabis for Private Purpose Act, waarmee Zuid-Afrika het eerste Afrikaanse land werd dat het gebruik van marihuana legaliseerde.
Het wetsvoorstel verwijdert cannabis van de lijst van verboden verdovende middelen van het land, wat betekent dat volwassenen nu de vrijheid hebben om de plant te kweken en te consumeren (behalve in de aanwezigheid van kinderen). Het wetsvoorstel bepaalt ook dat degenen die de wet hebben overtreden door dergelijke daden te begaan, hun gegevens automatisch moeten laten wissen. Het is echter onduidelijk hoe dit zal gebeuren, wanneer en of een van de 3.000 mensen die vanaf 2022 in de gevangenis zitten wegens cannabisgerelateerde misdrijven, zal worden vrijgelaten.
Maar na jaren van campagne voeren en onderhandelen zeggen activisten dat de strijd nog niet voorbij is.
“[Ramaphosa] heeft eindelijk zijn pen gevonden en cannabis wordt in Zuid-Afrika niet langer geclassificeerd als een gevaarlijke, verslaving veroorzakende stof”, Myrtle Clarke, medeoprichter van Fields of Green for ALL, een NGO die campagne voert voor cannabishervormingen , vertelde Al Jazeera vanuit Johannesburg.
“Nu kunnen we verder gaan met wat we moeten doen aan de handel, die illegaal blijft.”
In tegenstelling tot andere landen waar cannabis gelegaliseerd is, zoals Malta, Canada en Uruguay, is er in Zuid-Afrika nog steeds geen manier om het als gewone roker legaal te verkrijgen, tenzij je het zelf kweekt. Het verkopen van cannabis blijft illegaal, tenzij het voor medicinale doeleinden is en door een arts is voorgeschreven.
“Wat het wetsvoorstel effectief doet, is dat als je om de een of andere reden betrapt wordt met een hoeveelheid cannabis waarvan de politieagent denkt dat die te veel is voor persoonlijk gebruik, je niet als drugsdealer kunt worden aangeklaagd”, legt Clarke uit.
Met andere woorden: het is theoretisch prima om een bos van scherpe planten in je achtertuin te hebben, zolang je er maar geen winst uit haalt. Toch bestaat er al een enorme grijze markt.
Er is zes jaar aan de nieuwe wetgeving gewerkt. Na een uitspraak van de rechtbank uit 2018 dat particuliere consumptie van cannabis constitutioneel was, kreeg de regering de opdracht wetgeving voor te bereiden die cannabis binnen twee jaar zou legaliseren.
Sindsdien verkopen winkels en apotheken het medicijn op grond van artikel 21 van de Geneesmiddelenwet, die ‘niet-geregistreerde medicijnen’ toestaat als ze door een arts zijn voorgeschreven. De uitspraak uit 2018 betekende dat cannabis op deze lijst met niet-geregistreerde medicijnen kon worden opgenomen.
“We hebben helemaal geen last van de politie”, zei de eigenaar van zo’n apotheek in Durban tegen Al Jazeera, op voorwaarde van anonimiteit.
“Alleen als je aan minderjarige kinderen verkoopt, of als je iets anders dan wiet verkoopt, zoals op sommige plaatsen paddo’s [paddo’s] worden verkocht. Afgezien daarvan hebben we eigenlijk een aantal agenten die hier komen om te roken en die ons daadwerkelijk beschermen.
Sindsdien verkopen winkels en apotheken het medicijn op grond van artikel 21 van de Geneesmiddelenwet, die ‘niet-geregistreerde medicijnen’ toestaat als ze door een arts zijn voorgeschreven. De uitspraak uit 2018 betekende dat cannabis op deze lijst met niet-geregistreerde medicijnen kon worden opgenomen.
“We hebben helemaal geen last van de politie”, zei de eigenaar van zo’n apotheek in Durban tegen Al Jazeera, op voorwaarde van anonimiteit.
“Alleen als je aan minderjarige kinderen verkoopt, of als je iets anders dan wiet verkoopt, zoals op sommige plaatsen paddo’s [paddo’s] worden verkocht. Afgezien daarvan hebben we eigenlijk een aantal agenten die hier komen om te roken en die ons daadwerkelijk beschermen.
De onzekerheden in de wet hebben er echter toe geleid dat enkele van deze apotheken en ‘particuliere ledenclubs’ (die opereren volgens het principe van ‘particuliere consumptie’) het doelwit zijn van de autoriteiten. Zo werd in 2020 een inval gedaan in de Haze Club (THC) in Johannesburg, een collectief van cannabistelers die op privéterreinen opereren, en de juridische procedures duren voort.
“Deze apotheken zijn overal in Zuid-Afrika te vinden”, voegde Charl Henning, een ander lid van Myrtle’s team, eraan toe.
Toen de speculatie over deze wetgeving eind vorig jaar in een stroomversnelling kwam, zijn er steeds meer geopend.
“Ze zijn de afgelopen zes maanden explosief gegroeid: er zijn meer clubs en winkels geopend dan ooit tevoren, ze verzadigen letterlijk de markt, en nu hebben ze geen wet om ze te arresteren. Er is al overal handel. We moeten het gewoon reguleren.”
